Me nje prejardhje boshe, krijuan nje mur sonor unik dhe mjaft novator, ndikues ne shume rryma pasardhese. Faust do te behen grupi shkelqyes per nentoken artistike, tinguj te rinj, referime improvizuese dhe shkeputje elektrike ne perpunimet ne studion personale Wumme, Gjermani. Do te shperfillnin cdo gje qe ishte para tyre, duke rrafshuar traditen sonore rrjedhuese e duke i hapur rrugen identiteve te reja, pa nje te kaluar te denje, por duke parashikuar te ardhmen e afert e pa patur parasysh asnje model muzike.
E gjithcka do te lindte nga akujt.
Inteligjenca sonore do te shihte driten pikerisht ne nje nga vendet me paradoksal ne Evrope: Gjermania. E pasur dhe e mbushur me asfalte te reja, plot banalitete diskografike do te strehonte ndoshta revolucionin e vetem ne muziken rock, si per nga origjinaliteti ashtu edhe per nga ndikimi dhe liria e shprehjes artistike. Duke ofenduar normalitete aktuale te kohes, te zhytur nga nje naivitet fillestar, do te nisin qyteterime elektonike absolutisht te reja, pa te kaluar dhe ndikime. Eshte era e prog-rock ose me mire e progressive. Per ta kuptuar me mire realitetein gjerman na duhet te kuptojme jeten e nje te riu ne nje qyetet si Munih, Hamburg apo Berlin, ku diskotekat e stermedhaja e te mireorganizuara mbytnin krijimtarine dhe fantazine. Ne fundvitet '60 do te merrte forme ajo qe njihet edhe me emrin muzika kozmike (ku vete karakteri i mbyllur i muzikanteve percaktohej nga "nevoja" per te shpikur dicka te re).
Inteligjenca sonore do te shihte driten pikerisht ne nje nga vendet me paradoksal ne Evrope: Gjermania. E pasur dhe e mbushur me asfalte te reja, plot banalitete diskografike do te strehonte ndoshta revolucionin e vetem ne muziken rock, si per nga origjinaliteti ashtu edhe per nga ndikimi dhe liria e shprehjes artistike. Duke ofenduar normalitete aktuale te kohes, te zhytur nga nje naivitet fillestar, do te nisin qyteterime elektonike absolutisht te reja, pa te kaluar dhe ndikime. Eshte era e prog-rock ose me mire e progressive. Per ta kuptuar me mire realitetein gjerman na duhet te kuptojme jeten e nje te riu ne nje qyetet si Munih, Hamburg apo Berlin, ku diskotekat e stermedhaja e te mireorganizuara mbytnin krijimtarine dhe fantazine. Ne fundvitet '60 do te merrte forme ajo qe njihet edhe me emrin muzika kozmike (ku vete karakteri i mbyllur i muzikanteve percaktohej nga "nevoja" per te shpikur dicka te re).
KORRIERET KOZMIKE
"When Germans do something, they do not fuck around" ka thene ne librin e vet legjendar Julian Cope (Krautrocksampler). Me duket thenia me e pershtatshme per ta nisur kete kritike mbi grupin mitik Faust. Nese ndonje gazetar arti do te perkushtohej te rendiste artistet me te pakuptuar e me te pavleresuar ne histori nga kritika dhe publiku, padyshim qe Faust do te ishin ne vend te pare! Keta ishin te paret qe kapen esencen e shembjes se qyteterimit perendimor, hijeshine e dekadences, moskomunikimin, fobine dhe pengesen e racionalitetit si parim. Ishin rritur si perceptues te nje "rremuje sociale", por nuk ishin te interesuar te pasqyronin kete fakt (sic benin shoket e bankave te shkolles). Perqendroheshin tek individi si nje element modern ngarkuar me frike e paranoja. Vemendja nuk ishte muzika gjermanike apo tingujt novator, por alienimi ne nje qenie kalimtare, te perkohshme, sikur duan te enderrosh endrren e tyre, ta perjetosh pikerisht sic e kane perjetuar ata.
Miticiteti nuk qendron vetem ne muziken qe riprodhuan, por ne te gjithe sfondin artistik krijues dhe biografik qe i rrethonte gjermanet qe shpiken ate qe do te quhej "krautrock". Nuk do te ishin vetem nje formcion gjerman i fillimviteve '70 ne Gjermanine kaotike, pa identitet, pa referime perspektive ne te ardhmen. Ishte nje shtet i tronditur nga perbysja e Nazizmit dhe te politikave te djathta ekstreme, cdo e kaluar e cdo prindi te atyre viteve '70 kishte lkidhje me nazizmin dhe mosreaksionin kundershtues ne kohe. Te rinjte nuk e gjenin veten me rock'n roll-in anglo-amerikan te fundvivete '50 dhe as me traditat hippy te fundivete '60. Kemi te bejme me nje revolucion, me nje revolucion artistik vlerash, perceptimesh, tingujsh. Dhe nese ka nje revolucion ne muzike, ai eshte krautrock-u gjerman. Ne encikloopedine muzikore te rock-ut do te renditen nder te paret dhe me ndikuesit ne muziken art-elektronike. Do te udhehiqen nga producenti Uwe Nettlebeck (regjizor dhe shkrimtar) dhe tekniku i zerit Kurt Graupner.
Duke patur prejardhje te ndryshme artistike, anetaret e Faust do te punonin te vetmuar ne Wumme, fshat 40 km larg Hamburgut. Besonin se per te krijuar dicka te re, te padegjuar kurre duhet te izoloheshin plotesisht nga "e jashtmja" (te njejten gje do kryenin The Residents pak vite me vone me Eskimo). Studjo-shtepi kishte nje forme si shkronja 'H' dhe ndahehs keshtu ne dy pjese, dhomat ne njeren ane dhe studjo regjistrimi me mjaft aparatura elektronike te perpunuar nga vete grupi. Nuk perdornin sintetizatore sepse ishin plotesisht te rindertuar nga secili komponent i grupit per ezigjenca relative per projektet novatore. Keshtu kenaqeshin duke regjistruar vetem zhurma te rastit, si psh ato te rruges jashte studjos ne Wumme...
Meqe permenda termin "zhurme" me duhet te shkruaj dy rreshta per origjinen e ndikimet post-modenre te saj ne muzike. Pjesa e famshme e John Cage, me titulin "4:33" do te jete shembulli i pare dhe punet e Stockhausen do te pasojne shpejt, por t'i perkufizojme Faust si dishepuj te thjeshte te ketyre dy koloseve te modernizmit boteror do te ishte e pamjaftueshme. Ishin pioniere te orintimit te muzikes drejt pafundesise se tingujve, drejt nje rangu me te gjere te asaj cfare mund te prodhohej me keto instrumente (anetaret e Faust shpesh talleshin duke iu refeuar keture aparateve si "kutiat e zeza"). Manipuluan instrumentet elektrike duke i shtuar module te rinj dhe dhjetra efekte te padegjuara ndonjehere.
Ne studjo sundonte nje atmosfere mjegullnaje, plot tym duhani, LSD dhe konsumohej mjaft vere e konjak. Perfaqesusit e Polydor u shqetesuan dhe ndaluan pirjen e duhanit brenda mureve te studios. I vetmi justifikim i vlefshem per t'i bindur ishte se tymi i tepert demtonte aparaturat elektrike!
Pas protestave te 1968 ne mbare boten, muzika dhe politika u afruan tmerresisht dhe u shnderrua ne nje lum mbajtes per clindo te ri qe donte te rebelohej ne njefare menyre. Muzika trasportone cdo gje, nje rryme underground per rinine qe planifikonte permbysje, revolucion. Perbente gjakun e asaj gjenerate.
"Nje mengjes heret po flija kur dikush shperhteu deren e shtepise dhe hyri brenda. Ishte nje burre me uniforme e me nje automatik ne dore qe me urdheroi te vihesha pas murit me duart lart... Jashte dritares mund te shihja dhjetra te rinj te tjere qe ishin ne te njejten situate dhe mjaft police qe mateshin me armet drejt shkolles. Ajo cfare kishte ndodhur ne te verete ishte se une po ngisja makine me te dashuren time, e cila i ngjasonte shume Gudrun Ensslin te bandes Baader Meinhof*. Kishin ndaluar prane nje pike karburanti per te marre benzine dhe i zoti i lokalit kishte njoftuar shpejt policine..."
(*Baader Meinhof ose RAF: ish grup terrorist i se majtes ekstreme ne Gjermani)
Zappi Diermaier gjate nje interviste dhene Andy Wilson per librin e ketij te fundit me titullin "Faust: Stretch Out Time: 1970-1975"
Merita e Faust qendron edhe ne faktin se ishte i pari grup i cili eksploroi thelle raportin kohe-muzike. Idete dhe eksperimentet minimaliste te Tony Conrad te The Theatre Of Eternal Music (ose Dream Theatre) do te lene gjurme te thella ne te gjithe veprimtarine e Faust. Eshte me te vertete e veshtire te kuptosh/pervetesosh muziken qe me degjimet e para. Do te gjejme prova ne vete emrin qe kane zgjedhur: Faust, pikerisht si kryevepra e Gete-s, i cili i shet shpirtin Djallit. Manifesti i grupit do te mbetet "Pa kompromise. Ne bejme ate cfare ndjejme dhe pa asnje konsiderate per pasojat, cfaredolloj gjeje te na ndodhi...".
Nje faktor tjeter ndikues ne muziken e Faust eshte edhe lindja e elektronikes si rryme. Tashme cilesia e muzikes nuk varej me nga aftesite apo dhuntite e performerit sepse me instrumentet e reja (aparaturat e para synths) mund te arrihej ai manipulim i tingullit apo ajo shtremberim i tingullit qe ngjante e parealizueshme vite me pare.
"When Germans do something, they do not fuck around" ka thene ne librin e vet legjendar Julian Cope (Krautrocksampler). Me duket thenia me e pershtatshme per ta nisur kete kritike mbi grupin mitik Faust. Nese ndonje gazetar arti do te perkushtohej te rendiste artistet me te pakuptuar e me te pavleresuar ne histori nga kritika dhe publiku, padyshim qe Faust do te ishin ne vend te pare! Keta ishin te paret qe kapen esencen e shembjes se qyteterimit perendimor, hijeshine e dekadences, moskomunikimin, fobine dhe pengesen e racionalitetit si parim. Ishin rritur si perceptues te nje "rremuje sociale", por nuk ishin te interesuar te pasqyronin kete fakt (sic benin shoket e bankave te shkolles). Perqendroheshin tek individi si nje element modern ngarkuar me frike e paranoja. Vemendja nuk ishte muzika gjermanike apo tingujt novator, por alienimi ne nje qenie kalimtare, te perkohshme, sikur duan te enderrosh endrren e tyre, ta perjetosh pikerisht sic e kane perjetuar ata.
Miticiteti nuk qendron vetem ne muziken qe riprodhuan, por ne te gjithe sfondin artistik krijues dhe biografik qe i rrethonte gjermanet qe shpiken ate qe do te quhej "krautrock". Nuk do te ishin vetem nje formcion gjerman i fillimviteve '70 ne Gjermanine kaotike, pa identitet, pa referime perspektive ne te ardhmen. Ishte nje shtet i tronditur nga perbysja e Nazizmit dhe te politikave te djathta ekstreme, cdo e kaluar e cdo prindi te atyre viteve '70 kishte lkidhje me nazizmin dhe mosreaksionin kundershtues ne kohe. Te rinjte nuk e gjenin veten me rock'n roll-in anglo-amerikan te fundvivete '50 dhe as me traditat hippy te fundivete '60. Kemi te bejme me nje revolucion, me nje revolucion artistik vlerash, perceptimesh, tingujsh. Dhe nese ka nje revolucion ne muzike, ai eshte krautrock-u gjerman. Ne encikloopedine muzikore te rock-ut do te renditen nder te paret dhe me ndikuesit ne muziken art-elektronike. Do te udhehiqen nga producenti Uwe Nettlebeck (regjizor dhe shkrimtar) dhe tekniku i zerit Kurt Graupner.
Duke patur prejardhje te ndryshme artistike, anetaret e Faust do te punonin te vetmuar ne Wumme, fshat 40 km larg Hamburgut. Besonin se per te krijuar dicka te re, te padegjuar kurre duhet te izoloheshin plotesisht nga "e jashtmja" (te njejten gje do kryenin The Residents pak vite me vone me Eskimo). Studjo-shtepi kishte nje forme si shkronja 'H' dhe ndahehs keshtu ne dy pjese, dhomat ne njeren ane dhe studjo regjistrimi me mjaft aparatura elektronike te perpunuar nga vete grupi. Nuk perdornin sintetizatore sepse ishin plotesisht te rindertuar nga secili komponent i grupit per ezigjenca relative per projektet novatore. Keshtu kenaqeshin duke regjistruar vetem zhurma te rastit, si psh ato te rruges jashte studjos ne Wumme...
Meqe permenda termin "zhurme" me duhet te shkruaj dy rreshta per origjinen e ndikimet post-modenre te saj ne muzike. Pjesa e famshme e John Cage, me titulin "4:33" do te jete shembulli i pare dhe punet e Stockhausen do te pasojne shpejt, por t'i perkufizojme Faust si dishepuj te thjeshte te ketyre dy koloseve te modernizmit boteror do te ishte e pamjaftueshme. Ishin pioniere te orintimit te muzikes drejt pafundesise se tingujve, drejt nje rangu me te gjere te asaj cfare mund te prodhohej me keto instrumente (anetaret e Faust shpesh talleshin duke iu refeuar keture aparateve si "kutiat e zeza"). Manipuluan instrumentet elektrike duke i shtuar module te rinj dhe dhjetra efekte te padegjuara ndonjehere.
Ne studjo sundonte nje atmosfere mjegullnaje, plot tym duhani, LSD dhe konsumohej mjaft vere e konjak. Perfaqesusit e Polydor u shqetesuan dhe ndaluan pirjen e duhanit brenda mureve te studios. I vetmi justifikim i vlefshem per t'i bindur ishte se tymi i tepert demtonte aparaturat elektrike!
Pas protestave te 1968 ne mbare boten, muzika dhe politika u afruan tmerresisht dhe u shnderrua ne nje lum mbajtes per clindo te ri qe donte te rebelohej ne njefare menyre. Muzika trasportone cdo gje, nje rryme underground per rinine qe planifikonte permbysje, revolucion. Perbente gjakun e asaj gjenerate.
"Nje mengjes heret po flija kur dikush shperhteu deren e shtepise dhe hyri brenda. Ishte nje burre me uniforme e me nje automatik ne dore qe me urdheroi te vihesha pas murit me duart lart... Jashte dritares mund te shihja dhjetra te rinj te tjere qe ishin ne te njejten situate dhe mjaft police qe mateshin me armet drejt shkolles. Ajo cfare kishte ndodhur ne te verete ishte se une po ngisja makine me te dashuren time, e cila i ngjasonte shume Gudrun Ensslin te bandes Baader Meinhof*. Kishin ndaluar prane nje pike karburanti per te marre benzine dhe i zoti i lokalit kishte njoftuar shpejt policine..."
(*Baader Meinhof ose RAF: ish grup terrorist i se majtes ekstreme ne Gjermani)
Zappi Diermaier gjate nje interviste dhene Andy Wilson per librin e ketij te fundit me titullin "Faust: Stretch Out Time: 1970-1975"
Merita e Faust qendron edhe ne faktin se ishte i pari grup i cili eksploroi thelle raportin kohe-muzike. Idete dhe eksperimentet minimaliste te Tony Conrad te The Theatre Of Eternal Music (ose Dream Theatre) do te lene gjurme te thella ne te gjithe veprimtarine e Faust. Eshte me te vertete e veshtire te kuptosh/pervetesosh muziken qe me degjimet e para. Do te gjejme prova ne vete emrin qe kane zgjedhur: Faust, pikerisht si kryevepra e Gete-s, i cili i shet shpirtin Djallit. Manifesti i grupit do te mbetet "Pa kompromise. Ne bejme ate cfare ndjejme dhe pa asnje konsiderate per pasojat, cfaredolloj gjeje te na ndodhi...".
Nje faktor tjeter ndikues ne muziken e Faust eshte edhe lindja e elektronikes si rryme. Tashme cilesia e muzikes nuk varej me nga aftesite apo dhuntite e performerit sepse me instrumentet e reja (aparaturat e para synths) mund te arrihej ai manipulim i tingullit apo ajo shtremberim i tingullit qe ngjante e parealizueshme vite me pare.
TRASPARENTE SI PERMBAJTJA
Ne 1971 do te debutojne me albumin Faust, objekt kulti qe nga kopertina e vinilit: nje skice radiografike e nje dore njeriu, e nje grushti. Nuk mund te gjehej nje kopertine me paraqitese per grupin. Ishte trasparent, pikerisht si e kaluara e rinise gjermane, deri ne gryke me anglo-amerikanet e kengeve te tipit: i-love-my-baby/she-doesn't-want-me etj etj... Grushti ne radiografi do te jete e nje miku te bandes dhe fotografia eshte bere ne nje lokal ne Wumme. Shume shpjegime dhe hipoteza mund te hidhen rreth prejardhjes se kesaj "logo"-je apo simboli. Sigurisht 'grushti' vizatonte nje vije te drejteperdrejte Faust-situata sociale e Evropes ne ato fundvitet '60, ku fabrika dhe rruge ishin te zena nga protestat e revoltat e klases se mesme, por kjo do te ishte kufizuese. Grushti ne kopertine eshte trasparent, i reflektuar nga neoni i rrezeve X si per te sygjeruar se ka akoma pyetje per te bere, se nuk eshte zgjidhje te deklarohesh thjesht stalinist, trojckist apo maoist. Ne fakt ngjarjet e majit 1968 e provuan kete.
Duke vezhguar kopertinen te kalon ne mendje edhe idea e trasparences si similitude e boshllekut, e nje realiteti qe po ta vesh nen driten e forte rezulton bosh. Ndoshta koncepti ishte se Faust nuk kishin asgje per te fshehur dhe asgje, megjithese edhe kjo ndihmoi per te krijuar mitologjine qe do i pasonte.
Autore te muzikes ritmike obsesionuese, shpesh improvizuese (ndikime nga kompozitori Frank Zappa dhe Mothers Of Inventions) gezojne nje reputacion te mire ne ambjentin avangarde nga artistet koerente. LP hapet me nje zgjatje radioaktive shurdhuese, ku ne sfond degjohen e lodhshmja "I Can’t Get No" e Rolling Stones e me pas beatles-ania "All You Need Is Love". Mesazhi eshte me se i qarte dhe godites: "kemi pranuar cdo gje qe ishte para nesh, ishte ok, por tashme mjaft, nuk durojme me". Disku vazhdon te xhiroje ne fonograf ashtu i ftohte, hipnotizues dhe pa adresues konkret. Eshte "Why Don't You Eat Carrots" (pse nuk ha karrota) manifesti faustian i pare. Menjehere pas zhurmes elektrike te rrafshimeve radioaktive degjojme kitare akustike, manipulime zerash, tromba parakaluese, spote prezantues, kore femijeror dhe zbritje sonore te rralla. Si per te shprehur kontrastet e medhaja ne realitetin rrethues te nje shoqerie shume te papranueshme, pushojme ne nje dialog te dashurish, duke thirrur nostalgjine kabaretiste gjermane.
Regjistrimete e albumit debutant do te jene plotesisht jashte norme, pa referime serioze. E tille shte e lira "Meadow Meal": nje tallje e normalizimit shoqeror (shprehur ne muzike si improvizime dhe eksplorime free) duke folur per arsyet pavlere ne jete, pa themele e te verteta te forta (humbe rastin te kuptoje).
Regjistrimete e albumit debutant do te jene plotesisht jashte norme, pa referime serioze. E tille shte e lira "Meadow Meal": nje tallje e normalizimit shoqeror (shprehur ne muzike si improvizime dhe eksplorime free) duke folur per arsyet pavlere ne jete, pa themele e te verteta te forta (humbe rastin te kuptoje).
Shpesh renditen ngjitur emrave te tjere te, le te themi, mos-krijuesve te rock-ut, si Captain Beefheart, Frank Zappa (ndikime te forta ng ky i fundit), Faust ndahen ne mes te viteve '70. Nje nga arsyet do te jete edhe rrenimi i muzikes ekperimentale gjermane (me rrymen progresive qe po luhej nga praktikisht nga cilido).
Edhe pse emrat e ketyre individeve te cuditshem dhe antikonformistave nuk njiheshin aspak edhe pas dhjete vjetesh karriere, do te shnderroheshin ne nje mit gjate dekadave qe do te vinin. Dhe neve na mungoi pak perpara se t'i humbnim nga syte.
Edhe pse emrat e ketyre individeve te cuditshem dhe antikonformistave nuk njiheshin aspak edhe pas dhjete vjetesh karriere, do te shnderroheshin ne nje mit gjate dekadave qe do te vinin. Dhe neve na mungoi pak perpara se t'i humbnim nga syte.
[artikull marre hua nga ish-faqja web: www.valarock.com, 2007]
No comments:
Post a Comment